'Verdrietdokter’ Dirk De Wachter: ‘Als het moeilijk gaat, moeten we het scherm opzij zetten’
Hij verzet zich tegen de gedachte dat de mens zijn geluk in eigen hand houdt. Nee, volgens de Belgische psychiater en hoogleraar Dirk De Wachter zit de ware betekenis van het leven en de oplossing van eenzaamheid eenvoudigweg in het contact met anderen.
(...) Hoe verklaart u dat zoveel jongeren zich eenzaam voelen?
‘Het heeft volgens mij te maken met wat ik ‘ikkigheid’ noem, met een westerse maatschappij die erg inzet op het autonome, zelfstandige bestaan als hoogste goed. Succes hebben in het leven, dat is: het helemaal alleen kunnen maken. Geluk heb je zelf in de hand. Volgens mij is dat een illusie, en zit de zin van het leven in hele andere zaken; in het streven naar zin en betekenis, en in de zorgzaamheid voor de ander. Over de eenzaamheid van jongeren wordt wel gezegd: ach, deze generatie is overgevoelig en stelt zich een beetje aan, maar ik zie ze ook als de signaalgevers van onze tijd, als de kanaries in de koolmijn. De gevoelige, kwetsbare mens voelt de problemen van de wereld sneller en heviger dan de doordrammende mens. Tegen mijn assistenten zeg ik altijd: luister goed naar hen, want zij tonen u waar het verkeerd gaat. Dat zij zich eenzaam en angstig voelen heeft niet alleen te maken met hun hersenweefsel, maar ook met een steeds harder doordrammende maatschappij. Dus ik wil voorzichtig zijn met zulke mensen. Ik heb veel meer problemen met de onkwetsbare mens, die alleen maar triomfeert door het vertrappelen van anderen.’
Hij strekt zijn handen voor zijn borst en vlecht zijn vingers bij de topjes. ‘Ik denk dat het goede leven een scharnier moet zijn. Enerzijds is er het streven naar autonomie, naar het gevoel dat je zelf het leven wat richting kunt geven, naar een besef van: dit ben ik. Het andere stuk van het scharnier, dat is de verbinding met anderen – en die is essentieel. Zoals de filosoof Martin Heidegger schreef: ‘Dasein ist mit einander sein’. Naargelang de levensfase kan dat fluctueren. Dat zie je bij echtelieden, bij families. Soms is men wat dichterbij, soms wat verderaf.’
Zolang de pen maar niet uit het scharnier valt.
‘Juist. En dat dreigt te gebeuren als wij altijd maar inzetten op dat ikkige, op het zelvige. Dat is mijn cultuurkritiek. Zolang het succes ons toelacht, lijkt dat geen probleem. Maar bij moeilijkheden hebben we die ander nodig. Ik kom thuis van mijn werk, mijn baas heeft mij uitgekafferd. En ik weet niemand om daarover te spreken. Want mijn vrienden op Facebook en Instagram denken dat het allemaal fantastisch gaat. Daar kan ik toch niet tegen zeggen dat ik mij nu zo slecht voel? En ja, dan komt de eenzaamheid.’
Een voor de hand liggende vraag is dan ook: legt u een verband tussen eenzaamheid en sociale media?
‘Sociale media doen de eenzaamheid geen goed. Dat is paradoxaal, want door al onze schermcontacten lijkt het alsof we continu met alles en iedereen verbonden zijn. Maar wat we zien is toch vooral partytime en vakantie en leukigheid en succes. En dat is oké, maar op Instagram is weinig plaats voor verdriet, laat staan voor gewonigheid. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat jongeren vaak langer voor het scherm zitten dan bij elkaar. Dat is hun manier om contact te krijgen, en dat is letterlijk een ‘afgeschermde’ manier. De drempel om op sociale media over uw moeilijkheden te beginnen is hoog. Daarover maak ik mij zorgen. Allez, ik ben niet de enige hè. Het grote nieuws hier vandaag is dat een flink aantal middelbare scholen de smartphone heeft uitgebannen. En niet alleen in de klas, ook op de speelplaats. Dat vond ik een interessante bijkomende nuance. Je kunt zeggen: ze moeten goed opletten in de klas, want de leerstof moet erin, maar het belangrijkste punt voor mij is de sociale interactie. Als iedereen met zijn smartphone in een hoekje staat, gaat die voor een deel verloren. Blijkbaar wordt er op sommige scholen nu ook zo gedacht. En dan denk ik: aha, men heeft naar mij geluisterd.’
Hij buigt zich voorover naar het opnameapparaatje. ‘Dit, voor alle zekerheid, was een grapje. Maar goed, dat is mijn mening: als het moeilijk gaat in het leven, dan moeten we het scherm opzij zetten. Dan hebben we de mens nodig in waarachtigheid, in nabijheid, in vertrouwen.' (...)
Lees
Dirk De Wachter is psychiater en psychotherapeut in het UPC KU Leuven. Hij is expert in systeem- en gezinstherapie en verantwoordelijk voor het dagactiviteitencentrum Herstelhuis op campus Kortenberg. Aan de KU Leuven is hij verbonden als opleider en supervisor in de gezinstherapie.
